‘Wilder Marches’ describes a unique natural and cultural landscape straddling the Welsh-English border and includes the headwaters of the River Lugg, River Teme and River Clun. Stretching across approximately 100,000 hectares, the area is home to long established rural communities and dotted with ancient woodlands, heathlands and peatland, flower-rich meadows, wood pasture and ‘ffridd’, a special upland habitat of scrub and grassland. The Marches also have areas of intensive farming as well as extensive forestry plantations where nature is struggling to thrive. The Wilder Marches initiative aims to enable a network of estates, farms, woods, nature reserves and commons to help nature recover once more. 

Due to its geographical location, the Marches has a critical role to play in water storage, ecological resilience and mitigating the impacts of the climate and nature crises. The current reform of farm subsidies has presented an opportunity to develop new business models that will help sustain farm incomes whilst allowing nature to be restored across the farmed landscape. Working with local communities and landowners, the Wilder Marches initiative will: 

• restore and create lost habitats including peatlands, native woodlands and grasslands    

• re-establish natural processes across river channels, floodplains and wetlands to help reduce the risk of flooding and improve water quality 

• protect, expand and promote remaining strongholds of rare species, such as pine marten, curlew, and freshwater pearl mussel  

• create ‘investible landscapes’ linking landowners and farmers to emerging green finance opportunities to help generate viable income streams for the rural economy  

• encourage regenerative farming including conservation grazing with native breeds  

• promote and develop local sustainable food production 

Helen O’Connor, head of development at Shropshire Wildlife Trust, says:  

“Nature doesn’t adhere to country or county boundaries and that’s why we’re so excited to be working at a landscape scale in the Marches. The region might be part of Montgomeryshire, Radnorshire, Herefordshire and Shropshire but it is a single landscape, worthy of defending with a deep sense of place. Given the shared cultural heritage amongst the Marches’ communities, as four local Wildlife Trusts we have a fantastic opportunity to work with local people, landowners, farmers and NGOs to identify areas of strategic importance and opportunities that will benefit habitats, wildlife and people.” 

Iolo Williams, wildlife TV presenter and vice president for The Wildlife Trusts, says: 

“I adore the Marches and this exciting new project presents a fantastic opportunity to restore this once abundant landscape along the Welsh-English border. I’d love to see the fields of the Marches full of curlew, lapwing and yellow hammer, ponds brimming with newts and frogs, and flower-rich hay meadows buzzing with insects once again. In Wales we’ve lost iconic birds such as the nightingale and corn bunting – and water voles are now confined to a few isolated sites and are threatened with extinction. Wilder Marches gives us a vision to help nature that’s in crisis and I urge everyone to support this initiative.”   

Dr Rob Stoneman, director of landscape recovery at The Wildlife Trusts, says: 

“Last year, the UK chaired a high ambition group at the Convention on Biological Diversity which secured a historic international agreement to restore 30% of degraded land and seas to allow nature to thrive once more. Given the dire state of the natural world, this is a game changer. But it’s important to remember that, as 80% of our land is used for agriculture, society must support farmers to find ways of reaching this exciting target. It’s vital that we green our rural economy in a way that is fair to farmers and to nature at a time when agriculture subsidy systems change and new trading relationships make parts of British farming less profitable. Wilder Marches is all about making that just transition a reality.”   

Tony Norman, Herefordshire farmer, says: 

“With the impending loss of Basic Payments our industry will see a step change in the way we produce food. We must improve our soils, reduce our costs and 'stack up' other sources of income. Accessing payment for services such as carbon capture and storage, Biodiversity Net Gain and flood control, will enable improvements in linking vital nature habitats, as well as supporting activity such as hedgerow management and tree planting.  

"The Wilder Marches project can provide support for landowners during this transition. Its vision is to promote sustainable farming, green income streams and natural recovery to benefit wildlife and local farm businesses alike. By working together across the wider landscape, it will enable us to help clean up the rivers and streams of the Marches and to see more wildlife back on our farms.” 

The Wilder Marches project will help develop local people’s understanding of the role of nature-based solutions and encourage them to take action for nature. It aims to help restore biodiversity and species abundance, and more broadly help foster a shared understanding of natural heritage, sense of ownership, and prospects for rural employment and economy. For more information please visit: shropshirewildlifetrust.org.uk/wilder-marches 

Prosiect Cymru-Lloegr newydd i adfer natur a rhoi hwb i ffyniant gwledig ar draws y Gororau hanesyddol

Heddiw, mae grŵp o Ymddiriedolaethau Natur yn lansio Gororau Gwylltach – prosiect uchelgeisiol i adfer natur ar draws dwy wlad, pedair sir a thri phrif dalgylch afon. Nod Ymddiriedolaethau Natur Swydd Amwythig, Swydd Henffordd, Sir Drefaldwyn a Sir Faesyfed ydy creu ac adfer cynefinoedd ledled rhanbarth hanesyddol ac arbennig y Gororau.   

Mae ‘Gororau Gwylltach’ yn disgrifio tirwedd naturiol a diwylliannol unigryw o boptu i’r ffin rhwng Cymru a Lloegr ac mae’n cynnwys blaenddyfroedd Afon Llugwy, Afon Tefeidiad ac Afon Clun. Yn ymestyn dros ryw 100,000 hectar, mae’r ardal yn gartref i gymunedau gwledig sydd wedi hen sefydlu ac mae’n frith o goetiroedd hynafol, rhostiroedd a mawndiroedd, dolydd llawn blodau, porfeydd coediog a ffriddoedd, sef cynefin ucheldirol arbennig o brysgwydd a glaswelltir. Mae gan y Gororau hefyd ardaloedd o ffermio dwys yn ogystal â phlanhigfeydd coedwig lle mae byd natur yn ei chael hi’n anodd ffynnu. Nod menter Gororau Gwylltach ydy galluogi rhwydwaith o ystadau, ffermydd, coedwigoedd, gwarchodfeydd natur a thiroedd comin i helpu natur i ffynnu unwaith eto. 

Oherwydd eu lleoliad daearyddol, mae gan y Gororau ran hanfodol i’w chwarae mewn storio dŵr, sicrhau cadernid ecolegol a lliniaru effeithiau’r argyfyngau o ran yr hinsawdd a natur. Mae’r diwygio presennol i gymorthdaliadau ffermio wedi cyflwyno cyfle i ddatblygu modelau busnes newydd a fydd yn helpu i gynnal incymau ffermydd yn ogystal â chaniatáu adfer natur ledled y dirwedd amaethyddol. Gan weithio gyda chymunedau lleol a thirfeddianwyr, bydd menter Gororau Gwylltach: 

• yn adfer ac yn creu cynefinoedd sydd wedi’u colli, gan gynnwys mawndiroedd, coetiroedd brodorol a glaswelltir 

• yn ailsefydlu prosesau naturiol ar draws sianeli afonydd, gorlifdiroedd a gwlyptiroedd i helpu i leihau’r risg o lifogydd a gwella ansawdd dŵr 

• yn amddiffyn, yn ehangu ac yn hybu cadarnleoedd rhywogaethau prin sydd ar ôl, fel y bele, y gylfinir a’r gragen las berlog dŵr croyw  

• yn creu ‘tirweddau buddsoddadwy’ a fydd yn cysylltu tirfeddianwyr a ffermwyr â chyfleoedd cyllid gwyrdd a ddaw i’r fei i helpu i greu ffrydiau incwm hyfyw ar gyfer yr economi wledig  

• yn annog ffermio atgynhyrchiol, gan gynnwys pori er cadwraeth gyda bridiau brodorol  

• yn hybu ac yn datblygu cynhyrchu bwyd cynaliadwy lleol 

Meddai Helen O’Connor, pennaeth datblygu yn Ymddiriedolaeth Natur Sir Amwythig:  

“Dydy natur ddim yn glynu at ffiniau gwledydd neu siroedd a dyna pam y mae gweithio ar raddfa tirwedd yn y Gororau mor gyffrous i ni. Efallai fod y rhanbarth yn rhan o Sir Drefaldwyn, Sir Faesyfed, Swydd Henffordd a Swydd Amwythig, ond un tirwedd sydd yma ac mae’n haeddu cael ei hamddiffyn â naws ddofn am le. O ystyried y dreftadaeth ddiwylliannol y mae cymunedau’r Gororau’n ei rhannu, fel pedair Ymddiriedolaeth Natur leol, mae gennym ni gyfle gwych i weithio gyda phobl leol, tirfeddianwyr, ffermwyr a chyrff anllywodraethol i nodi ardaloedd o bwysigrwydd strategol a chyfleoedd a fydd o fudd i gynefinoedd, bywyd gwyllt a phobl.” 

Meddai Iolo Williams, cyflwynydd rhaglenni bywyd gwyllt ar y teledu a’r is-lywydd ar gyfer yr Ymddiriedolaethau Natur: 

“Mae’r Gororau wrth fy modd ac mae’r prosiect newydd cyffrous yma’n cynnig cyfle gwych i adfer y dirwedd hon oedd unwaith yn doreithiog ar hyd y ffin rhwng Cymru a Lloegr. Buaswn i’n hoffi’n fawr gweld caeau’r Gororau yn llawn rhywogaethau fel y gylfinir, y gornchwiglen a’r bras melyn, pyllau dŵr wedi’u llenwi â madfallod dŵr a llyffaint, a dolydd gwair llawn blodau gyda phryfed yn sïo o’u cwmpas unwaith eto. Yng Nghymru, rydyn ni wedi colli adar eiconig fel yr eos a bras yr ŷd – ac mae llygoden bengron y dŵr nawr wedi’i chyfyngu i ychydig o safleoedd yma ac acw ac maen nhw’n bendant ar drengi. Mae Gororau Gwylltach yn rhoi gweledigaeth i ni i helpu natur sydd mewn argyfwng a dwi’n annog pawb i gefnogi’r fenter yma.”  

Meddai Dr Rob Stoneman, cyfarwyddwr adfer y dirwedd yn yr Ymddiriedolaethau Natur : 

“Y llynedd, cadeiriodd y DU grŵp uchelgeisiol yn y Gynhadledd ar Amrywiaeth Fiolegol a sicrhaodd gytundeb rhyngwladol hanesyddol i adfer 30% o foroedd a thiroedd diraddiedig i ganiatáu i natur ffynnu unwaith eto. O ystyried cyflwr arswydus y byd naturiol, mae hyn yn rhywbeth a fydd yn newid pethau er gwell. Ond mae’n bwysig cofio, gan fod 80% o’n tir yn cael ei ddefnyddio ar gyfer amaethyddiaeth, mae’n rhaid i’r gymdeithas gefnogi ffermwyr i ddod o hyd i ffyrdd o gyrraedd y targed cyffrous hwn. Mae’n hollbwysig ein bod yn gwyrddu ein heconomi wledig mewn ffordd sy’n deg i ffermwyr ac i natur, ar adeg pan y mae systemau cymorthdaliadau amaethyddol yn newid ac y mae perthnasoedd masnachu newydd yn gwneud rhannau o ffermio ym Mhrydain yn llai proffidiol. Diben Gororau Gwylltach ydy sicrhau bod y pontio hwnnw’n digwydd.”  

Tony Norman, dywed amaethwr yn sir Henffordd: 

  “Gyda’r colledion Taliadau Sylfaenol sydd ar ddod, bydd ein diwydiant yn gweld newid sylweddol yn y ffordd yr ydym yn cynhyrchu bwyd. Mae'n rhaid i ni wella ein priddoedd, lleihau ein costau a 'pentyrru' ffynonellau incwm eraill. Bydd cael mynediad at daliadau am wasanaethau fel dal a storio carbon, Enillion Net Bioamrywiaeth a rheoli llifogydd, yn galluogi gwelliannau o ran cysylltu cynefinoedd natur hanfodol, yn ogystal â chefnogi gweithgarwch fel rheoli perthi a phlannu coed.” 

“Mae prosiect Gororau Gwylltach yn ceisio rhoi cymorth i dirfeddianwyr yn ystod y cyfnod pontio hwn, gan hyrwyddo ffermio cynaliadwy, ffrydiau incwm gwyrdd ac adfer naturiol er budd bywyd gwyllt a busnesau fferm lleol fel ei gilydd. Drwy gydweithio ar draws y dirwedd ehangach, bydd yn ein galluogi i helpu glanhau afonydd a nentydd y Gororau a gweld mwy o fywyd gwyllt yn ôl ar ein ffermydd." 

Bydd prosiect Gororau Gwylltach yn helpu i ddatblygu dealltwriaeth pobl leol o rôl atebion sydd wedi’u seilio ar natur ac yn eu hannog i gymryd camau er budd natur. Ei nod ydy helpu i adfer bioamrywiaeth a sicrhau bod yna ddigonedd o rywogaethau ac, yn fwy eang, helpu i feithrin dealltwriaeth ar y cyd o dreftadaeth naturiol, synnwyr o berchnogaeth a gobaith o economi a chyflogaeth wledig. Mae strategaeth 2023 yr Ymddiriedolaethau Natur wrth wraidd y rhaglen. 

I gael rhagor o wybodaeth, ewch i: shropshirewildlifetrust.org.uk/gororau-gwylltach